Ένα από τα πολλά πράγματα που είχε απαγορεύσει ο δικτάτορας Στάλιν κατά τη διάρκεια της «θητείας» του είναι και η λεγόμενη «εβραϊκή άρπα». Στην πραγματικότητα αυτό το μικρό μουσικό όργανο δεν έχει καμία σχέση με Εβραίους αλλά η ονομασία στα ελληνικά προέρχεται από μεταφραστικό λάθος. Στα αγγλικά λέγεται «Jew’s harp» ωστόσο αφορά τη λέξη «jaws» (σαγόνια) και όχι τους εκπροσώπους του Ιουδαϊσμού. Εξάλλου, μια άλλη ονομασία είναι «mouth harp» – κάτι που σαφώς ξεκαθαρίζει το μπέρδεμα.
Το μουσικό αυτό όργανο έχει περίπου 1.000 ονομασίες ανά τον κόσμο, ανάλογα με τον τόπο. Είναι πολύ διαδεδομένο στους βόρειους λαούς της Ρωσίας, όπου ονομάζεται χομούς ή βαργάν και έχει συνδεθεί με τον σαμανισμό, που ήταν βασικά και η αφορμή της απαγόρευσής του από τον Στάλιν. Υπάρχει και στους λαούς της Βόρειας Ευρώπης και στα Βαλκάνια. Στη δυτική Ουκρανία υπάρχει με όνομα ντρίμπα, με το ίδιο όνομα υπάρχει και σε άλλους λαούς, όπως Μολδαβοί και -αν δεν κάνω λάθος- Πολωνοί. Επίσης στην Ουκρανία ορισμένοι το λένε οργάν (αντί για βαργάν) και σύμφωνα με ορισμένους μελετητές αυτή η ονομασία προέρχεται από το αρχαιοελληνικό «όργανον». Τελοσπάντων το θέμα των ονομασιών του είναι αρκετά περίπλοκο ακριβώς εξαιτίας της τεράστιας διάδοσής του σε πολλούς λαούς της Ευρώπης, της Ασίας και της Ωκεανίας. Η ιστορία του οργάνου αυτού διαπερνά σαν αόρατο νήμα ένα μεγάλο κομμάτι του πλανήτη και γεννά περισσότερα ερωτήματα απ΄όσα θα περίμενε κανείς από ένα μουσικό όργανο.
Ο ιδιαίτερος διαλογιστικός ήχος που βγάζει το όργανο προέρχεται μέσα από το ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Οι διαφορές στους τόνους και τις αποχρώσεις του ήχου προέρχονται από τις μεταβολές στο στόμα, στο λαρύγγι, στα χείλη κ.ά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
Το τελευταίο διάστημα το βαργάν γίνεται δημοφιλές σε μερίδα -κυρίως των νέων- Ρώσων. Δεκάδες online μαθήματα έχουν εμφανιστεί ενώ και οι πωλήσεις του έχουν εκτοξευθεί στα ύψη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Το μικρό του μέγεθος και η προσιτή τιμή βοηθάνε. Όπως επίσης και η κάποτε απαγόρευσή του επίσης προσελκύει το ενδιαφέρον των νέων.
Ακούστε το πως ηχεί αυτό το όργανο από κάποιον που -εμφανώς- έχει αφιερώσει χρόνια σε αυτό.